Shumë indianë janë irrituar me kryeministrin e tyre, Narendra Modi, i cili po rindërton qendrën historike të kryeqytetit në mesin e pandemisë. Por debati midis politikanëve, arkitektëve dhe ekspertëve të trashëgimisë, vazhdon dhe thellohet më tepër.
Riparimi i qendrës historike të New Delhit do të ishte gjithmonë i diskutueshëm – madje edhe para se të godiste pandemia e COVID-19, raporton cnn.
Që kur u njoftua në muajin shtator të vitit 2019, Projekti Qendror i Ristrukturimit i Vistas prej 1,8 miliard dollarësh është cilësuar tepër i shtrenjtë, i papërgjegjshëm për mjedisin dhe një kërcënim për trashëgiminë kulturore.
Dhe me rezidencën e re private të riparuar të Modit – e cila përfshin 10 ndërtesa në 15 hektarë tokë – midis dhjetëra strukturave të reja qeveritare të planifikuara, shumë kritikë e kanë hedhur poshtë skemën si një projekt i kotësisë arkitektonike që i shërben liderit populist të Indisë, jo njerëzve të saj.
Mes një vale shkatërruese të dytë që ka shtyrë spitalet e vendit në pikën e thyerjes, deputeti i opozitës, Rahul Gandhi shkroi në Twitter javën e kaluar për të krahasuar koston e projektit me shumën e nevojshme për të vaksinuar 450 milionë indianë ose për të blerë 10 milionë bombola oksigjeni. “Por egoja e (Modit) është më e madhe se jeta e njerëzve”, përfundoi ai.
Zemërimi është rritur vetëm në ditët e fundit, pasi doli që ndërtimi në vend është konsideruar si një “shërbim thelbësor” – që do të thotë se puna vazhdon, edhe pse projektet e ndërtimit diku tjetër janë në një ngërç.
Kjo urgjencë mendohet se ka të bëjë me përfundimin e punëve të parlamentit të ri trekëndësh – pjesa qendrore e projektit – para fundit të vitit 2022, kur India feston 75 vjetorin e pavarësisë.
Në të vërtetë, për nacionalistët, simbolika e ndërtesës nuk qëndron vetëm në projektin e saj, e cila aludon në rëndësinë e trekëndëshave në gjeometrit e shenjta të disa feve, por në aftësinë e shtetit indian për të përfunduar projekte të mëdha të infrastrukturës shpejt dhe me orar.
Por ndërsa shpejtësia, kostoja dhe koha e zhvillimit kanë shkaktuar zemërim, pyetja themelore është se nëse qarku i vjetruar i ndërtesës qeveritare në New Delhi ka nevojë për riorganizim.
Deputeti dhe shkrimtari indian, Shashi Tharoor, një kritik i ashpër i Modi, ka kohë që ka dal kundër këtij projekti. Që nga ditët e hershme të pandemisë, ai ka bërë thirrje që qeveria të ridrejtojë fondet e caktuara në luftën kundër COVID-19.
“Pse tani, me shpenzime kaq kolosale dhe në një kohë kur vendi dhe ekonomia po dridhen nga efektet e bllokimit?”, tha ai në një intervistë telefonike në fillim të këtij viti.
Megjithatë, edhe ky më i zëshmi i kritikëve pranoi që modernizimi i parlamentit të Indisë dhe Central Visas – një shtrirje prej 3 kilometrash (1.8 milje) e bulevardit qendror të Delhit, Rajpath – mund, në teori, të ketë meritat e saj.
“Nga një këndvështrim thjesht utilitar, shumë do të pajtoheshin se ka nevojë për disa ndryshime të rëndësishme”, tha Tharoor. “Njëra është që ndërtesës së parlamentit do t’i duhej një rinovim i gjerë për të qenë i përshtatshëm për qëllimin, dhe qartë qeveria arriti në përfundimin se ata nuk mund ta bënin atë dhe se kishin nevojë për të ndërtuar një të re”, shtoi ai.
Përshtatet për qëllim?
Kur filloi puna për planin origjinal Vista Qendrore në fillim të shekullit XX-të, arkitektët anglezë, Edwin Lutyens dhe Herbert Baker parashikuan një bulevard të gjatë ceremonial, i ngjashëm me Champs Elysees në Paris ose Kompleksin e Kapitolit në Washington D.C.
Ai u bë i njohur si Kingsway, dhe ndërtesat madhështore që kalonin përgjatë skajeve të saj ishin projektuar për t’i shërbyer një qeverie koloniale, jo asaj indiane.
Kur vendi fitoi pavarësinë nga Britania e Madhe në 1947, India u përpoq të ri-përshtate rajonin për demokracinë e saj në rritje. Një statujë e mbretit George VI, mbreti në atë kohë mbretërues britanik dhe perandori i fundit i Indisë, u shkatërrua, por strukturat koloniale u mbajtën dhe u rivendosën kryesisht.
Shtëpia e këshillit rrethor u bë parlamenti i Indisë, Shtëpia e Zëvendësit u shndërrua në një rezidencë presidenciale dhe Kingsway iu dha një emër i ri: Rajpath.
Në dekadat që pasuan, zhvillimi në zonë u përshpejtua për të akomoduar administratën në rritje. Barakat e policisë u ngritën, parkimi i veturave u prezantua dhe ndërtesat e reja të ministrisë u vendosën në të dy anët e bulevardit qendror.
Sipas arkitektit prapa ri-zhvillimit të ri, Bimal Patel, kjo përhapje “e rastit” ka korruptuar planin origjinal urbanistik të Lutyens dhe Baker dhe e ka lënë zonën të papërshtatshme për një qeveri moderne.
Projektimet nga firma e Patel, HCP, u zgjodhën nga gjashtë propozime në një konkurs për të ri-imagjinuar zonën dhe modernizuar objektet.
“Ju keni stalla dhe kazerma të vjetra që janë shndërruar në zyra – ato janë plotësisht jofunksionale. Është si një lagje e varfër e vjetër – është si një fshat i vogël atje”, tha Patel në një intervistë me video, duke iu referuar disa prej ndërtesave përkrah Rajpath.
Vizioni gjithëpërfshirës i firmës së tij për vendin prej 86 hektarësh (35 hektarë) përfshin dhoma të reja për deputetët, një qendër konferencash dhe kopshte të rregulluara publike. Arkivat Kombëtare të vendit do të rinovohen, ndërsa Blloqet Veriore dhe Jugore të Ndërtesës së Sekretariatit, e cila aktualisht strehon kabinetin e Indisë, do të kthehen në muze.
Me krijimin e hapësirës së re për zyra, ministritë e shpërndara aktualisht përreth New Delhiut do të zhvendosen të gjitha në sit. Patel argumenton se kjo do ta bëjë Vista Qendrore një “vendndodhje sinergjike” që do të përmirësojë efikasitetin dhe produktivitetin e qeverisë së Indisë.
Zemra simbolike e projektit është parlamenti i ri i vendit. Dizajni trekëndësh i HCP qëndron direkt pranë paraardhësit të tij, i cili gjithashtu po shndërrohet në një muze. Brenda, dy dhoma në formë patkoi do të strehojnë Rajya Sabha dhe Lok Sabha – përkatësisht dhomat e sipërme dhe të ulëta të parlamentit – ndërsa një Sallë Kushtetuese e mbushur me dritë përmban një galeri ngjitur që tregon kushtetutën e shkruar të Indisë.
Deputetët do të ulen në dy ose më shumë në stola të gjatë gjersa parlamenti i ri, më i madh përmban ekranet me prekje për secilin anëtar.
Për Patel, ky modernizim është çështje domosdoshmërie. Ndërsa parlamenti aktual është azhurnuar gjatë dekadave, me dysheme të reja të shtuara, ndërtesa e vjetër tani është thjesht shumë e vogël, argumentoi ai.
Shqetësimet e vazhdueshme
Të Mërkurën, dy shtetas indiane paraqitën një rast në Gjykatën e Lartë të Delhit në përpjekje për të ndaluar punën në Central Vista, duke argumentuar se ndërtimi mund të ndihmojë përhapjen e COVID-19.
Kërkuesit pastaj e çuan çështjen në Gjykatën e Lartë, pasi autoritetet e qytetit kishin “dështuar të vlerësonin peshën” e situatës.
Kjo nuk është përpjekja e parë për të kundërshtuar zyrtarisht ndryshimin. Në prill të vitit të kaluar, tetë muaj para se Modi të vinte gurin themeltar të parlamentit, një kërkesë iu drejtua Gjykatës së Lartë duke kundërshtuar planet për arsye ligjore dhe mjedisore.
Muajin tjetër, një grup prej 60 ish-nëpunësish civilë i shkruan një letër të ashpër Modit duke e përshkruar projektin si një “veprim të pamenduar dhe të papërgjegjshëm” që u motivua nga “një besim besëtytni se ndërtesa e tanishme e Parlamentit është” e pafat “.
Letra me rreze të gjerë vazhdoi të diskutojë mbi “dëmin e rëndë mjedisor” që rizhvillimi do të shkaktojë në “mushkëritë e qytetit”. Planet janë “të fshehura”, thuhet në të, dhe “nuk vërtetohen nga ndonjë konsultë publike ose rishikim ekspertësh”.
Grupi theksoi gjithashtu vlerën arkitektonike të ndërtesave të destinuara për prishje, duke thënë se skema do të shkatërronte “në mënyrë të pakthyeshme” trashëgiminë kulturore të zonës.
Historiani Swapna Liddle, i cili ka shkruar libra të ndryshëm mbi historinë e New Delhit, u bëri jehonë disa prej shqetësimeve të tyre. Ajo theksoi rreziqet e kthimit të ndërtesave simbolike politike – si Blloqet e Veriut dhe Jugut – në muze.
“Kur thua Blloku i Veriut nuk ke parasysh vetëm një ndërtesë, ke për qëllim një institucion të veçantë”, tha Liddle përmes telefonit. “Fakti që ndërtesat lidhen me historinë, me traditat dhe me institucionet është shumë i rëndësishëm. Shtëpia e Parlamentit është vendi ku (është zhvilluar debati kushtetues), kështu që ju duhet të mendoni shumë gjatë para se të ndani ndërtesën nga tradita”.
Në një peizazh politik të polarizuar, mbase nuk është befasi që një projekt i kësaj madhësie ka ftuar kritika nga shumë lagje.
Por, pavarësisht nga virtytet ose mangësitë e skemës, këmbëngulja e Modi për të shtyrë përpara në mes të krizës më të keqe të shëndetit publik të Indisë në një brez mund ta shohë atë të humbasë mbështetjen e aleatëve, të cilëve mund t’u besonte dikur.
“Njerëzit po vdesin nga coronavirusi por përparësia e (Modi) është projekti Qendror Vista,” shkroi në Twitter, Yashwant Sinha, një ish-ministër i financave dhe punëve të jashtme dhe një anëtar i Partisë qeverisëse të Modi Bharatiya Janata deri në vitin 2018.
“A nuk duhet të ndërtojmë spitale? Sa shumë duhet kombi të paguajë për zgjedhjen e një megalomaniaku?”, shtoi ai.
