Galeria Kombëtare e Republikës së Maqedonisë Veriore ka nderin dhe kënaqësinë e veçantë të shpallë ekspozitën jubilare “Gjorgji Zografski (1871-1945), 150 vjet nga lindja”. Ekspozita do të prezantojë rreth 50 vepra (ikona dhe piktura) nga të gjitha fazat krijuese të autorit. Të gjithë këto pjesë e koleksioneve të Galerisë Kombëtare, Muzeut popullor – Veles, kishave “Sv.Panetejmon”, “Sv. Spas”, “Sv. Dimitrija” dhe “Uspenie Bogorodicno”- Veles, familja Zografski si dhe shumë pronarë privatë të cilëve u jemi thellësisht mirënjohës për bashkëpunimin.
Në shekullin XIX në botë ndodh një rilindje, gjegjësisht përparim të qytetërimit njerëzor në të gjitha segmentet e jetës. Ndryshime të tilla ndodhën në tokën maqedonase, por duke pasur parasysh gjendjen e njohur socio-politike në të cilën ndodhej vendi në këtë periudhë, ndryshimet pozitive zhvilloheshin më ngadalë. Në artin figurativ maqedonas vazhdon tradita post-bizantine e pikturimit të ikonave dhe afreskeve të porositura nga kisha dhe të rinjtë, kështu që elementet dhe motivet e pikturës me përmbajtje profane, deri në vitet 80 të shekullit të 19-të, realizohen në kuadrin e pikturës fetare.
Ndër piktorët që kanë dhënë një kontribut të rëndësishëm në zhvillimin e artit maqedonas në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të është Georgi Zografski, piktori i fundit i familjes Reznovci, i cili së bashku me Dimitar Andonov Paparadiski për herë të parë në shek. e fundit të shekullit të 19-të bëri një kthesë historike duke lidhur dy epokat në pikturën maqedonase: fijet e fundit të pikturës fetare me përpjekjet e para për të pikturuar tema profane. Është një periudhë e shënuar me braktisjen e pikturës së ikonave post-bizantine dhe pikturimit të afreskut në interes të paraqitjes modeste të modernizmit në pikturën maqedonase.
Në të gjithë veprimtarinë krijuese të Gjorgi Zografskit, piktura kishtare, veçanërisht pikturimi i ikonave është preokupimi i tij kryesor, dhe në të njëjtën kohë ai gjeti një burim të besueshëm për ekzistencën e familjes së tij. Veprimtaria e tij pikturale filloi me babanë e tij Jakovin dhe disa piktorë autodidaktë. Pikturoi në frymën e tradicionalizmit konservator dhe konvencional. Në fillim punoi nën ndikimin e pikturës bizantine dhe pasbizantine. Shembujt kryesorë të tij ishin pikturimi i ikonave dhe afresket në kishat dhe manastiret maqedonase, ndërsa ndikim të veçantë në veprën e tij patën Diço Zograf dhe Dimitar Andonov Papradishki.
Qëndrimi i Zografskit në Petrograd dhe Moskë në 1887 është vendimtar për rrugën e tij të zhvillimit në jetë dhe në punë. Ai e kompenson mosdijen e tij nëpërmjet kontakteve me piktorët akademikë vendas dhe reagimit të fortë kundër pikëpamjeve të vjetruara të artit, veçanërisht gjatë qëndrimit të tij në Sofje, ku në pikturë ndodhën ndryshime rrënjësore nën ndikimin e piktorëve të arsimuar akademikë, të cilët ndikuan pozitivisht në angazhimin përfundimtar të Zografskit për përpunimin e temave me përmbajtje profane.
Portreti, si gjini pikture e ushqyer nga Zografski, jo vetëm që do të mbetet privilegj i politikanëve dhe të pasurve, por do të demokratizohet edhe mes artizanëve, tregtarëve dhe priftërinjve. “Portreti i Jakov Zografskit” (babai i autorit), i vitit 1895, është vepra më e hershme e shënuar dhe e datuar. I motivuar emocionalisht për të portretizuar të atin, Zografski i kushton vëmendje të veçantë fytyrës së vyshkur dhe të lodhur të të atit. Flokët e zbardhur, sytë e vegjël dhe faqet e thara e objektivizojnë këtë gjendje.
Një nga portretet e para të pikturuara nga Zografski në 1894 ishte “Portreti i një gruaje”. Plasticiteti i fytyrës kryhet me shumë kujdes dhe përpikëri, me tonalitete ulliri, të freskuara me skuqje. Zografski ia kushtoi të gjithë vëmendjen përpunimit të kokës: flokë të butë, sy të mëdhenj, vetulla të drejta dhe fytyrë të pastër.
Zografski pikturoi rreth pesëdhjetë portrete të të dashurve të tij si dhe portrete të njerëzve të shquar nga Maqedonia dhe Serbia.
Pikturat e tij, përveç portreteve, përfshijnë kompozime historike, peizazhe dhe natyra të qeta.
Kuratore të ekspozitës janë Slavica Aleksoska dhe Maja Nedellkoska Bërzanova.
Ekspozita do të zgjasë deri 26.11.2021
