Dezinformimi është bërë pjesë e zakonshme e jetës sonë. Disa i besojnë më shumë, disa më pak e disa aspak. Por problemi është se dizinformatorët janë gjithnjë e më shumë novatorë këto ditë, dhe e ‘sjellin’ të vërtetën në një mënyrë që u leverdisin. Ne mund t’i gjejmë ato kudo – midis politikanëve (dhe këtu ka veçanërisht shumë prej tyre), midis shkencëtarëve (dhe këtu është veçanërisht i rrezikshëm), midis të rinjve dhe të moshuarve – me pak fjalë, kudo. Ka vende ku fushatat dezinformuese dëgjohen më fort, në vende të tjera janë më të dobëta. Fatkeqësisht, vendet e Ballkanit Perëndimor janë ndër ato ku fushata e dezinformimit është e zhurmshme, e fortë dhe e besueshme për shumicën e popullsisë së çdo shteti.
Në Ballkan, ju mund të zgjidhni midis dezinformatorëve – ata kanë një prani të gjerë atje. Dezinformatat në këtë rajon përhapen si nga aktorë të huaj ashtu edhe nga vendas, ku secili prej tyre ndjek një qëllim të ndryshëm. Ndërsa aktorët e huaj përdorin dezinformimin për qëllimet e tyre gjeopolitike, aktorët vendas më së shumti përpiqen të qëndrojnë në pushtet ose të provokojnë një reagim të caktuar.
Do të filloj nga fillimi me dezinformimin tim “të preferuar” të brendshëm brenda këtij rajoni, dhe lidhet me fjalën “Më i Madh”. Shqipëria e madhe. Serbia e madhe. Kroacia e Madhe, merr zgjedhjen tënde…Prandaj nuk është çudi që dezinformimi popullor në Serbi, pjesët e mbizotëruara nga serbët e Bosnjës dhe Hercegovinës dhe Maqedonisë së Veriut shoqërohet me “kërcënimin” e një “Shqipërie të Madhe”. Anasjelltas, në pjesë të Bosnjës dhe Hercegovinës të dominuara nga kroatët dhe myslimanët boshnjakë, ideja e një “Serbie të Madhe” shpesh manipulohet. Epo, ideja e dezinformimit të “Kroacisë së Madhe” synon sërish krijimin e një shteti të madh kroat në kurriz të Bosnje-Hercegovinës, Malit të Zi dhe Serbisë.
Aktorët vendas përhapin dezinformata për arsye të tjera përveç nacionalizmit – por ata janë ende shumë të fortë dhe të përfaqësuar me bollëk në të gjithë Ballkanin. Një arsye tjetër mjaft e shpeshtë është përpjekja e elitave politike në këto shtete për të qëndruar në pushtet. Një shembull i mirë janë akuzat kundër kryeministrit shqiptar Edi Rama, i cili, sipas Reuters, ka përshtatur legjislacionin kundër dezinformimit për të mbyllur gojën kundërshtarët duke lënë boshllëqe për burimet e tij të gjera të dezinformimit mediatik. Dezinformimi është gjithashtu një mjet i rëndësishëm në konkurrencën e brendshme politike, si në rastin e Malit të Zi. Ish qeveria malazeze e udhëhequr nga DPS (Partia Demokratike e Socialistëve të Malit të Zi) përdori fuqinë e dezinformimit për të diskredituar kundërshtarët e saj. Një nga mjetet për ta siguruar këtë ishte të fitohej kontrolli mbi televizionin shtetëror RTCG duke u infiltruar në bordin mbikëqyrës të partisë së atëhershme socialiste në pushtet. Ky i fundit synoi më pas të largonte anëtarët që nuk ishin dakord me linjën politike të qeverisë dhe, sipas DPS-së, mbështetën opozitën.
Si kudo në botë, edhe në vendet e Ballkanit Perëndimor, dezinformimi mbështetet dhe ushqehet jo vetëm nga aktorë vendas por edhe të huaj. Ata janë konkurrentët gjeopolitikë të Bashkimit Evropian në Ballkanin Perëndimor – kryesisht Rusia dhe, në një masë më të vogël, Kina dhe Turqia. Pozicioni gjeopolitik i këtyre lojtarëve kundrejt pozicionit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimit Evropian është arsyeja kryesore për interesat e Rusisë, Kinës dhe Turqisë, por edhe të vendeve të Gjirit Persik dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor janë rajonin evropian të kësaj përplasjeje. Arsyeja kryesore e dobësisë së këtij rajoni përballë aktorëve të huaj që përhapin dezinformata është forca e pamjaftueshme e institucioneve dhe sundimi i ligjit, mosmarrëveshjet e vazhdueshme në lidhje me sovranitetin e kombeve individuale brenda rajonit, si dhe konfliktet e vazhdueshme etnike. Megjithatë, dobësia e këtij rajoni është deri diku edhe karta vizitore e procesit integrues të Bashkimit Evropian, i cili në vend që të përparojë është ngadalësuar ndjeshëm. E vërteta është se përkundër faktit se integrimi i vendeve të Ballkanit Perëndimor në strukturat e Bashkimit Evropian ka qenë prej kohësh në “programin” e BE-së, ai asnjëherë nuk ka qenë ndër prioritetet kryesore të Bashkimit. Fatkeqësisht, BE-ja ka pasur gjithmonë gjëra të tjera në krye të listës së saj prioritare – qoftë kriza e Eurozonës, kriza e refugjatëve, kriza e lidhur me pandeminë COVID-19, apo kriza në Ukrainë nga viti 2014 deri në pushtimin e saj nga Rusia më herët. kete vit. Pra, duket se, pavarësisht agjendës afatgjatë ndaj Ballkanit, Bashkimi Evropian nuk e ka bërë kurrë (dhe ndoshta as nuk e ka pasur kapacitetin për të në të gjitha krizat) integrimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor si të tij. prioritet i politikës së jashtme. Ekspertët për këtë rajon thonë se status quo-ja ekzistuese, megjithëse nuk është perfekte, është të paktën e tolerueshme për vendet anëtare të BE-së, sepse (thjesht) nuk është në zjarr. Me fjalë të tjera, rajoni nuk krijon një nivel të mjaftueshëm jostabiliteti për të prishur ose kërcënuar Bashkimin Evropian. Megjithatë, unë personalisht nuk mendoj se Unioni duhet të udhëhiqet nga motoja “mos e shuaj atë që nuk të djeg” kur bëhet fjalë për integrimin e Ballkanit Perëndimor. Sepse ne e dimë nga historia se Ballkani di të digjet dhe konfliktet në këtë rajon janë jashtëzakonisht të përgjakshme dhe popullata civile e ka paguar gjithmonë çmimin.
Kështu, aktorët e huaj përdorin dezinformimin për të dobësuar pozicionin e BE-së në rajon. Rusia po përpiqet të ruajë ndikimin e saj në Serbinë Ortodokse dhe Republikën Srpska në Bosnje-Hercegovinë, dhe Turqia dhe shtetet e Gjirit Persik po përpiqen të afirmohen në pjesën myslimane të Bosnjë-Hercegovinës, si dhe në Shqipëri dhe Kosovë. Dhe Kina po përpiqet të dobësojë pozitën e Bashkimit në të gjithë rajonin, veçanërisht përmes investimeve të shumta në shtetet individuale të Ballkanit Perëndimor. Megjithatë, me ndihmën e dezinformatave, të gjithë aktorët e huaj ndjekin një qëllim të përbashkët – të forcojnë pozicionin e tyre gjeopolitik dhe të dobësojnë pozitën gjeopolitike të Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Ata kanë sukses kryesisht me ndihmën e ndikimit mediatik të huaj, i cili është thellësisht i integruar në mediat kombëtare të shteteve individuale. Shembulli më i mirë i një “infiltrimi” të tillë është Sputnik Serbia, i cili është ekuivalenti serb i Sputnikut rus. Përkundrazi, Kina po sjell lajme në rajon dhe po përpiqet të nisë një debat publik, por nuk ka ekuivalentin e asnjërës prej agjencive të lajmeve apo rrjeteve televizive në rajon, siç është rasti me Sputnik.
Kur bëhet fjalë për ndikimin e aktorëve të jashtëm-të huaj, vendet e Ballkanit Perëndimor shpesh perceptohen vetëm si objekte pasive, gjë që megjithatë është dëshmuar si një gabim më shumë se një herë. Vendet e këtij rajoni janë subjekte të pavarura që operojnë në kushte shumë komplekse ndërkombëtare, por kryesisht rajonale. Përveç kësaj, disa vende të Ballkanit Perëndimor mbajnë marrëdhënie të shkëlqyera me disa nga aktorët e jashtëm dhe përfaqësuesit e tyre dhe shpërndajnë qëllimisht informacione specifike për përfitimin e tyre, si dhe për të mirën e aktorëve të jashtëm. Duke vepruar kështu, ata ruajnë një terren të favorshëm për dezinformimin, i cili fatkeqësisht lulëzon jashtëzakonisht mirë në këtë rajon.
Ivet Homolová, konsulente politike, ish-kryekëshilltare e zv. Kryeministrit sllovak
