Nevoja e formimit të Akademisë Shqiptare të Shkencave dhe Arteve në Republikën e Maqedonisë së Veriut buron nga konteksti historik, shoqëror dhe politik i shqiptarëve në këtë shtet. Edhe pse shkenca dhe arti në thelb duhet të jenë universale dhe të pavarura nga përkatësitë etnike apo politikat, realiteti social dhe kulturor në të cilin jetojnë komunitetet etnike shpesh kërkon mekanizma të posaçëm për të ruajtur dhe zhvilluar identitetin kombëtar.
Opinion i shkruar nga gazetari Valmir Kuçi
Disa nga arsyet kryesore për nevojën e formimit të kësaj akademie:
➡️ Përfaqësimi dhe ruajtja e identitetit kulturor dhe gjuhësor: Shqiptarët në Republikën e Maqedonisë së Veriut përbëjnë një komunitet të rëndësishëm etnik dhe historik dhe një Akademi e pavarur do të na ndihmonte që të promovojmë dhe zhvillojmë gjuhën, letërsinë, artin dhe trashëgiminë e tonë kulturore.
➡️ Hulumtimi i historisë dhe kulturës shqiptare në rajon: Një institucion i tillë do të kontribuonte në studimin dhe promovimin e historisë së shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut dhe rajon, duke plotësuar boshllëqe në narrativat ekzistuese.
➡️ Barazia dhe përfaqësimi në institucionet shkencore: Në një shtet multietnik si Maqedonia e Veriut, akademia ekzistuese nuk i jep rëndësinë e duhur studimeve mbi shqiptarët dhe kontributit të tyre në shkencë dhe art. Një akademi shqiptare do të krijonte një platformë ku shkencëtarët dhe artistët shqiptarë mund të zhvillojnë veprat e tyre pa ndikuar nga kufizimet strukturore apo politike.
➡️ Ruajtja e autonomisë kulturore përballë politikës: Edhe pse shkenca dhe arti nuk duhet të ndikohet nga politika, realiteti është se shumë institucione shkencore mund të jenë të përfshira ose të ndikuara nga agjenda politike. Një Akademi Shqiptare do të mundësonte një qasje më të pavarur për zhvillimin e kulturës dhe shkencës, duke siguruar që interesat kombëtare dhe kulturore të shqiptarëve të përfaqësohen në mënyrë adekuate.
➡️ Ndihma për zhvillimin e shkencës dhe arsimit në gjuhën shqipe: Duke pasur një institucion të tillë, shqiptarët e Maqedonisë së Veriut do të kishin një platformë më të madhe për zhvillimin e arsimit dhe kërkimit shkencor në gjuhën shqipe, çka do të përforconte identitetin dhe përparimin e tyre brenda shtetit.
Kështu, pretendimet se shkenca është universale dhe e pavarur nga përkatësia etnike janë të drejta në parim, por realiteti është se shkenca dhe institucionet shkencore shpesh pasqyrojnë dhe përfaqësojnë interesat e grupeve të caktuara.
Formimi i Akademisë Shqiptare të Shkencave dhe Arteve në Republikën e Maqedonisë së Veriut nuk do të përjashtonte bashkëpunimin me shkencëtarët e etnive tjera dhe me Akademinë e Shkencave dhe Arteve të RMV-së, por do të garantonte që shkencëtarët dhe artistët shqiptarë të kenë një platformë ku do të mund të zhvillojnë dhe të promovojnë trashëgiminë e tyre në mënyrë të barabartë dhe të pavarur.
