Parahistoria, antika dhe mesjeta janë periudhat historike për të cilat sot dhe nesër në Sofje do të bisedojnë anëtarët e Komisionit ekspert të përzier maqedono-bullgar. Ata do të përpiqen të gjejnë zgjidhje të përbashkët të pranueshme për vërejtjet e ndërsjella, që i kanë për librat shkollorë edhe në njërin vend edhe në tjetrin për këto periudha historike, t’i afrojnë qëndrimet dhe të dalim me rekomandime të caktuara preliminare, të cilat munden në formë finale të miratohen në mbledhjen e ardhshme në fillim të qershorit, e pastaj edhe të jepen si rekomandime tek dy qeveritë.
Drejtori i Institutit për histori nacionale, Dragi Gjorgjiev, i cili e kryeson ekipin e historianëve maqedonas në bisedimet me palën bullgare në një deklaratë për MIA-n thotë se sot dhe nesër do të shqyrtohen vërejtjet që i kemi ne lidhur me librat shkollorë bullgare për klasën e pestë dhe të gjashtë dhe vërejtjet që i ka pala bullgare për librat shkollorë maqedonas për klasën e gjashtë dhe të shtatë për periudhat e theksuara historike.
Dy palët tashmë kanë shkëmbyer vërejtje për këto periudha nga historia në lidhje me atë si janë prezantuar në librat shkollorë në dy vendet, ndërsa në mbledhjen në Sofje do të diskutojnë për ato vërejtje dhe do të shkëmbejnë ide për përmirësim të teksteve.
Si problematike edhe për njërën edhe për palën tjetër paraqitet, siç sqaron Gjorgjiev, për shembull prezantim hartografik i territoreve të caktuara në parahistori, në antikë dhe mesjetë.
“Edhe në tekstet tona edhe në atë të Bullgarisë ka një pasqyrim të përfaqësive të shteteve kombëtare të shekullit të 19-të dhe të shekullit të 20-të, të cilat reflektojnë shumë në parahistorinë, në antikitet. Ka një shtetëzim të proceseve të caktuara në antikitet, në Mesjetë, shtetëzimi në një kuptim modern nga pikëpamja e sotme, duke i dhënë një karakter kombëtar disa proceseve që u zhvilluan 2000 vjet më parë dhe më shumë. Ideja është që kjo të shmanget për diçka që ka ndodhur në të kaluarën e largët dhe për të hequr temat ofenduese që të dyja palët i konsiderojnë si fyese dhe të papërshtatshme në tekstet e historisë, të cilat nuk duhet të edukojnë brezat e ardhshëm”, theksoi Georgiev për MIA.
Ai theksoi se rekomandimet paraprake pritet të miratohen në mbledhjen e pestë, të cilat, nëse pranohet, do të harmonizohen nga qeveritë e të dy vendeve pas takimit tjetër, i cili pritet të zhvillohet në fillim të qershorit.
Gjatë bisedimeve, historianët dhe ekspertët nga të dy vendet përpiqen të tejkalojnë të gjitha vërejtjet nga një këndvështrim akademik dhe profesional për aq sa është e mundur për të shmangur politikën.
“Ne po përpiqemi që zgjidhja të jetë nga aspekti akademik, ky dimension të jetë sa më shumë i përfshirë, i pashmangshëm është edhe dimensioni politik në këto komisione, këtë ne nuk mund ta mohojmë, por të dyja palët kërkojnë që pjesa më e madhe e vendimeve që do të marrim, rekomandimet që do t’i japim qeverive, të gjitha tekstet e harmonizuara, festimet e përbashkëta eventuale të ndërtohen në bazë akademike, pa mundësinë që më pas nga aspekti politik të sulmohen, madje edhe të rrëzohen”, thotë Georgiev për MIA-n dhe shtoi se në këtë drejtim nuk ka pajtueshmëri absolute tek të gjithë anëtarët e Komisionit.
Komisioni është formuar në bazë të paritetit për zgjidhjen e çështjeve të hapura historike dhe arsimore, në harmonizim me nenin 8 paragrafi 1 nga Marrëveshja për fqinjësi të mirë dhe bashkëpunim midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë, e cila u nënshkrua më 2 gusht të vitit 2017. Puna e komisionit paraqet një dialog në të vilin duhet të dëgjohen pikëpamjet e të dyja palëve, të cilët së bashku tregojnë ku është me rëndësi të ketë sqarim më të hollësishëm dhe të qartë në librat e historisë, ndërsa rekomandimet eventuale nga komisioni janë me synim të vetëm për përmirësimin e cilësisë së librave dhe pajtim dhe mirëkuptim rajonal, e jo “fshirje” të historisë kombëtare. Interpretimi i historisë, si dhe shënimi i librave të historisë, çdoherë do të mbesin përgjegjësi për vetë hulumtuesit dhe autorët.
Në punën e saj, Komisioni niset nga ajo se nuk mund të injorohet historia e përbashkët, as historitë e ndara, ngjarje dhe personalitete dhe se në histori të gjitha proceset, ngjarjet dhe personalitetet nuk janë të përjashtuara dhe ekskluzive. Ata nuk janë zhvilluar në ndonjë ishull të izoluar nga zhvillimi i proceseve dhe historive tjera, përkundrazi, proceset dhe zhvillimet historike janë inkluzive dhe shkaktohen si rezultat i gërshetimit, rrjetëzimit, shkëmbimeve dhe kontakteve.
Gjorgjiev shton se qëllimi i komisioneve të tilla ishte dhe ende është, që historianët, më shpesh nga dy vende, të punojnë në revidimin e librave të historisë të cilat përdoren në mësim në shtetet konkrete, me qëllim që të eliminohen qëndrime dhe deklarata të bazuara në paragjykime nacionaliste dhe shoviniste.
Komisioni ka nga shtatë anëtarë nga dy shtete, kryetar nga ana e Maqedonisë është Dragi Gjorgjiev, ndërsa nga ana bullgare Angel Dimitrov – ambasadori i parë bullgar në vend.
