Nga Harold James
Si shtëpia e Perandorisë Romake dhe e Rilindjes, Italia ka qenë prej kohësh në ballë të zhvillimeve kulturore në Europë dhe Eurazinë Perëndimore. Por ajo ka shërbyer gjithashtu prej kohësh, si një shembull i rënies politike.
Libri klasik i historianit britanik Eduard Gibon “Historia e perëndimit dhe rënies së Perandorisë Romake”, ishte menduar në fund të fundit si një paralajmërim për bashkëkohësit e autorit, që qenë duke ndërtuar një perandori. Edhe stanjacioni ekonomik i Italisë pas shekullit XVII, u cilësua si një rrefenjë paralajmëruese.
Kritiku anglez i shekullit XIX, Xhon Raskin, iu lut anëtarëve të shoqërisë tregtare të Britanisë, ta mendonin si të tyren tragjedinë që pësoi Venediku. Duke përshkruar Venedikun në “periudhën e fundit të rënies së tij”, ai shkroi për “një fantazmë mbi rërën e detit, aq të dobët – aq të heshtur – aq të privuar nga gjithçka, përveç bukurisë së saj, saqë ne fare mirë mund të dyshojmë, teksa shohim të reflektuar mirazhin në lagunë, se kush ishte Qyteti, dhe kush Hija”.
Pastaj erdhi periudha pas Luftës së Dytë Botërore, kur Italia ishte “fëmija model” për një integrim të frytshëm evropian. Vendi zhvilloi një stil kulturor, që ka ende një ndikim unik edhe sot e kësaj dite, veçanërisht në fushën e modës, ku është një trendiste globale. Në mbarë botën, qendrat tregtare luksoze, rrugët kryesore dhe aeroportet, janë të pajisura me butiqe me dizajne italiane (në mos produkte italiane).
Por tani Italia, është shndërruar sërish në një përrallë paralajmëruese. Që nga zgjedhjet e saj të marsit të vitit të kaluar, skena politike e vendit ka magjepsur dhe tmerruar vëzhguesit ndërkombëtarë. Formimi i një qeverie populiste të majtë të djathtë, ka bërë që shumë njerëz të pyesin nëse një koalicion i tillë, është rastësor, apo një simptomë e falimentimit politik dhe intelektual të globalizimit neoliberal.
Thuhet shpesh se ndryshimi i Italisë, nga pjesa tjetër e Evropës (në lidhje me të ardhurat për kokë banori) filloi ose me ratifikimin e Traktatit të Mastrihtit në vitin 1993, ose me futjen e euros në vitin 1999. Por kjo kronologji, maskon një transformim më të thellë në italiane moderne.
Tek e fundit, fillimi i viteve 1990, është edhe momenti kur u shpërbë sistemi i vjetër italian dypartiak, me demokratët e qendrës së djathtë dhe me socialistët e qendrës së majtë, që u rrënuan nga skandali i korrupsionit, Tangentopoli. Pas titujve mediatikë rreth korrupsionit, ishte fakti se idetë e vjetra rreth përgjegjësisë së përbashkët nuk po zbatoheshin më.
Kështu, shpërbërja e dy partive kryesore të Italisë çoi edhe në më shumë korrupsion, dhe madje më të institucionalizuar, të mishëruar nga ish-kryeministri Silvio Berluskoni. Një investitor i pasurive të patundshme dhe medias, Berluskoni e kombinoi spektaklin e tradhtive serioze me gratë e reja joshëse, me një politikë populiste të bazuar në uljen e taksave, dhe me një simpati ndaj petro-shteteve autokratike si Rusia.
Stili politik i Berluskonit – një kombinim i narcisizmit prej karagjozi, dhe rryshfetit të shfrenuar – ishte një lloj Trumpizmi në paparojë. Revolucioni politik i Italisë, nuk ishte për shkak të rastësisë, por si pasojë e zhvillimeve të veçanta sociale që datojnë nga periudha që italianët e quajnë “Vitet e Plumbit” 1970.
Kjo periudhë, dhe implikimet e saj për të tashmen janë subjekt i një romanit të gjatë por të suksesshëm të Edoardo Albinatit, “Shkolla katolike”, i cili do të botohet këtë vit në gjuhën angleze. Albinati kombinon përshkrimin e përpiktë, me një analizë sociale të gjerë.
Si një ish-mësues në një burg në Romë, ai është në gjendje të përshkruajë shumë përvoja të dorës së pare, me një seksion të gjerë të shoqërisë italiane. Në fakt, romani është gjysmë autobiografik, sepse ai sillet rreth “Masakrës së Çirceos” së vitit 1975, një përdhunim dhe vrasje brutale që përfshiu disa nga shokët e gjimnazit të vetë autorit.
Albinati e përdor këtë episod historik shokues, për të analizuar shpërbërjen e borgjezisë italiane dhe rënien e fesë tradicionale. I tiji është një rrëfim për padobishmërinë e njerëzve në shoqërinë moderne. Për pjesën më të madhe të historisë njerëzore, forca fizike superiore e burrave, agresioni dhe fuqia në luftime, u përkthye në dominim social dhe politik të pakontestueshëm.
Por në botën e re të politikës së zyrave, ata që kanë kreativitetin dhe aftësinë për të lundruar në marrëdhëniet e ndërlikuara shoqërore, kanë edhe epërsinë. Ky transformim i thellë shoqëror, i la burrat të ndiheshin vazhdimisht nën sulm, si dhe të dëshpëruar për të treguar mashkulloritetin e tyre.
Duke u rritur me privilegjet sociale të epokës së pasluftës, ata u gjenden papritmas të dënuar me mungesën e rëndësinë – një gjini e padobishme, e krahasueshme, sipas shprehjes së Albinatit, si një bisht hardhuce që përpëlitet për disa kohë, pasi është ndarë nga trupi.
Shumë reaguan me zemërim dhe dhunë. Disa kërkuan t’i bashkoheshin lëvizjeve neo-fashiste, duke kanalizuar një formë agresive të mashkulloritetit, ndërsa të tjerët u bashkuan me grupet e ekstremit të majtë, me kultet e tyre të dhunës. Në botën që përshkruan Albinati, paraja merr një rëndësi të veçantë.
Shtrirja e lirive të reja tek një klasë më e gjerë njerëzish, sugjeron se çdo gjë është e mundur, por vetëm nëse dikush ka synime. Albinati pranon, pa turp, se “sporet e marksizmit” e kanë çuar në këtë përfundim. Por është gjithsesi e pashmangshme:paraja krijon iluzionin e pasjes së më shumë lirie, dhe që gjithnjë e më shumë po dikton botën moderne.
Ndonëse romani i Albinatit është vendosur në Itali, ajo botë është lënda e tij, duke lënë hapur pyetjen nëse mund të ketë një ikje nga ndjekja e pakontrolluar e përfitimit personal, që është në themel të keqësimit social dhe politik aktual. Pas rënies së saj, Perandoria Romake ishte e pashpëtueshme, dhe gadishullit italian iu desh gati 1 mijë vjet për të rizbuluar trashëgiminë e tij klasike.
Mesazhi i Albinatit, që meriton të merret seriozisht, është se për të sjellë një Rilindje të re sot, duhet demistifikuar kulti i lirisë dhe forcuar normat e përgjegjësisë së përbashkët në politikë, ekonomi dhe në jetën shoqërore.
Shënim: Harold James është profesor i historisë dhe çështjeve ndërkombëtare në Universitetin Prinsotn në SHBA, dhe një anëtar në Qendrën për Inovacionin e Qeverisjes Ndërkombëtare.
Project Syndicate – Bota.al
