Fitorja ndoshta nuk është deri në momentin e shpalljes “historike”, por çelësi është atje: Marrëveshja mbi “emrin e përmbyllur” në qershor midis Maqedonisë dhe fqinjit të saj grek ka kaluar bllokun pengues të referendumit, të organizuar të dielën, më 30 shtator në këtë vend të vogël të Ballkanit, shkruan “Le Monde”, përcjell Albinfo.
Fitorja e “po”-jës është e qartë, me vlerësime që japin më shumë se 91 për qind të votuesve që pranojnë një ndryshim të emrit të vendit në Maqedoni Veriore, i cili do të bëhet sipas kësaj marrëveshjeje. Por rezultati është në të vërtetë shumë më i ngushtë se sa duket, treguesi më i vrojtuar, pjesëmarrja që rezulton shumë e ulët, në 36.11 për qind.
Edhe përpara shpalljes përfundimtare të rezultateve, kryeministri socialdemokrat Zoran Zaev përshëndeti me një “sukses për demokracinë dhe për Maqedoninë Europiane”, duke siguruar që “shumica dërrmuese e qytetarëve kanë zgjedhur një Maqedoni Europiane “. Komisioneri i BE-së për zgjerim, Johannes Hahn gjithashtu vlerësoi “mbështetje të gjerë” për marrëveshjen. Një shenjë e konfuzionit, pasi Zoran Zaev e drejtoi grushtin e tij në fitore, disa qindra votues opozitarë gjithashtu festuan “fitoren” e tyre në Parlament.
Ky dallim në interpretim është përmbledhur në një shifër: 50 për qind. Duke theksuar natyrën “konsultative” të këtij referendumi, qeveria nuk e konsideron veten të lidhur me pragun e pjesëmarrjes prej 50 për qind që Kushtetuta zakonisht e imponon nëpër referendume për ta konsideruar të vlefshme, përcjell Albinfo.ch. Anasjelltas, opozita nacionaliste e partisë VMRO-DPMNE kishte paralajmëruar se do ta njohë votimin vetëm nëse kalohet kjo përqindje. “Njerëzit që votuan kundër marrëveshjes dhe ata që zgjodhën të tregonin me përmbajtje se çfarë mendonin, dërguan mesazhin sa më të qartë”, ka deklaruar kreu i partisë Hristijan Mickoski,mbrëmjen e së dielës.
Mospranimi për pushtet është i qartë, por procesi nuk është varrosur. Qëllimi i Zoran Zaev është tani që të fitojë një shumicë prej dy të tretash në Parlament për ta përshtatur Kushtetutën me marrëveshjen e arritur në qershor, me homologun e tij Alexis Tsipras. “Nuk ka alternativë” tha ai, duke paralajmëruar se nuk do të ngurronte të thërriste zgjedhje të parakohshme, nëse negociatat me opozitën dështojnë.
Socialdemokratët dhe aleatët e tyre në minoritetin shqiptar (25 për qind e popullsisë) nuk e kanë këtë shumicë prej dy të tretave, përcjell Albinfo.ch. Ata do të duhet të bindin një duzinë të anëtarëve të opozitës për tu mbledhur, të gjitha me një legjitimitet demokratik të dëmtuar nga rezultatet e natës të së dielës.
Këto gjithashtu komplikojnë detyrën e Alexis Tsipras, i cili gjithashtu, në rast votimi pozitiv të Parlamentit maqedonas, do të bindë Parlamentin e tij që ta pranojë marrëveshjen. Partneri i tij i koalicionit, grekët e pavarur, e kundërshtuan atë dhe nacionalistët e Greqisë Veriore ngritën përsëri zërin e tyre, duke demonstruar të dielën në Selanik. Të dielën mbrëma, kryeministri grek vlerësoi “vendosmërinë dhe guximin” e homologut të tij.
Prandaj është një periudhë e mbushur me të panjohura dhe pasiguri që po hapen për Maqedoninë, edhe pse aksionet janë të larta. Çështja e emrit, arkaik siç duket, është në origjinë të një mosmarrëveshje të rëndë të pazgjidhur për 27 vite me Greqinë, për të cilën emri i Maqedonisë është ekskluzivisht ai i krahinës së saj veriore. Që nga pavarësia e “ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë”, formulimi i pranuar nga OKB dhe shumica e organizatave ndërkombëtare, grekët janë ankuar në vjedhjen e identitetit, shpërbërjen e mbretit të lashtë Aleksandri i Madh, dhe dyshojnë se fqinjët e tyre, kryesisht sllavë, mbajnë ambicie irredentiste.
Në hakmarrje, Athina vuri veton ndaj çdo përpjekjeje nga Shkupi për t’u bashkuar me BE dhe NATO. Pikërisht për këtë arsye referendumi i së dielës përmendi qartë perspektivat e hapjes që përmban marrëveshja me Athinën: “A jeni në favor të anëtarësimit në NATO dhe BE duke pranuar marrëveshjen e kaluar midis Republikës së Maqedonisë dhe Republikës së Greqisë?”.
Ky afrim me NATO dhe BE, për të cilin Shkupi ka qenë kandidat që nga viti 2005, mbështetet gjerësisht në Maqedoni, përcjell Albinfo.ch. Por Qeveria ndoshta ka nënvlerësuar natyrën epidermike të çështjes së emrit, e cila ndikon në identitetin e këtij kombi të ri. “Duket sikur të gjithë e kuptojnë nevojën për një kompromis, por askush nuk dëshiron të përfshihet personalisht”, tha një diplomat europian përpara votimit. Paralajmërimet e pushtetit, i cili paralajmëroi se një mundësi e tillë “vjen vetëm një herë në një brez” nuk ishin të mjaftueshme për të kapërcyer hezitimin, jo më shumë se ankesat urgjente të Perëndimit, të cilat janë presion në Shkup në ditët që çuan në votim.
Tensioni i identitetit nuk është çështja e vetme. Qeveria po përballej me një hendikep serioz, atë të listave zgjedhore. Këto janë themeluar në bazë të një regjistrimi prej gjashtëmbëdhjetë vitesh, por Maqedonia ka humbur mes 300.000 dhe 400.000 banorëve të saj, të cilët kanë dalur jashtë vendit.
Muajt e ardhshëm do të jenë vendimtarë, edhe nëse Maqedonia është e mësuar me krizat politike, përcjell Albinfo.ch. Para votimit, profesori universitar Gordan Georgiev, ish zëvendëspresident i Socialdemokratëve, tërhoqi një pamje të zymtë të perspektivave në vendet e rasteve të bllokimit të gjatë:
“Ne do ta gjejmë veten sërish në ndonjë rrugë të mbyllur. Të gjitha perspektivat për reforma për t’i dhënë fund korrupsionit dhe klientelizmit do të vuajnë. Të rinjtë do të vazhdojnë të largohen nga ky vend. Dhe më keq, shqiptarët (të cilët janë mobilizuar masovikisht në favor të “po”-së) do të pyesin veten se çfarë mund të presin nga ky vend”.
Për europianët, sinjali nuk është gjithashtu inkurajues. Angazhimi i tyre ndaj fushatës mezi duket se ka peshuar. Sidomos pas dështimit të bisedimeve të fundit në mes të Kosovës dhe Serbisë, marrëveshja greko-maqedonase është një burim i rrallë i shpresës në një rajon, Ballkani, është përfshirë me krizë të identitetit.
