Për shkak të pjesëmarrjes së ulët, asnjëra nga dy listat zgjedhore të pakicës shqiptare nga jugu i Serbisë nuk e kaloi pragun, kështu që shqiptarët nuk do të kenë përfaqësues të tyre në përbërjen e parlamentit të ri serb.
Sipas të dhënave të Komisionit Republikan të Zgjedhjeve “Koalicioni i Shqiptarëve të Bashkuar”, kryetar i të cilit është Shaip Kamberi, ka fituar 9,630 vota ose 0.26 për qind.
Tri herë më pak vota ka fituar lista “Alternativa Demokratike Shqiptare”, e udhëhequr nga ish-kryetari i Preshevës, Shqiprim Arifi, me gjithsej 3,250 sosh ose 0,09 për qind.
Ndryshe nga zgjedhjet e mëparshme të vitit 2020, kur partitë shqiptare u bashkuan në një listë, në këto zgjedhje ishin dy para votuesve.
Sipas analistëve, me një pjesëmarrje kaq të ulët që mund të krahasohet me bojkot, ky rezultat ishte i pritshëm dhe partitë humbën mundësinë për të fituar potencialisht dy ose tri mandate parlamentare me listën e vetme.
Regjistrimi zyrtar i kryer nga shteti në vitin 2011 tregon se rreth 6,000 shqiptarë jetojnë në Serbi, por kjo nuk është një pasqyrë reale sepse shqiptarët në pjesën jugore të Serbisë e bojkotuan regjistrimin në atë kohë.
Sipas vlerësimeve të bashkësisë ndërkombëtare, rreth 60.000 pjesëtarë të pakicës kombëtare shqiptare jetojnë në Serbi, kryesisht në komunat e Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës në Serbinë jugore.
Beteja për dy vendet e para në listën zgjedhore
Nexhat Beluli, pronar i TV Spektri nga Bujanoci, konsideron se fiasko zgjedhore e partive politike shqiptare në zgjedhjet parlamentare në Serbi është pasojë e drejtpërdrejtë e ndarjeve brenda trupit politik shqiptar dhe keqkuptimit të ndryshimeve në skenën politike serbe që kanë ndodhur në dy vitet e fundit.
“Për shkak se dihej se opozita në Serbi do të merrte pjesë në këto zgjedhje dhe se pjesëmarrja do të ishte më e madhe se në ato të mëparshme, ishte e qartë se për një mandat parlamentar do të duheshin 10 deri në 12 mijë vota. Prandaj, kësaj radhe një listë e vetme shqiptare është dashur më shumë se në zgjedhjet e kaluara parlamentare”, thotë Beluli për Radion Evropa e Lirë.
Listat e partive të pakicave kombëtare deri më tani kanë fituar mandate sipas “pragut natyror”, i cili është nën pragun prej tre për qind që u nevojitet partive të tjera. Nëse nuk e kalojnë atë prag, numri i deputetëve të partive minoritare përcaktohet duke aplikuar sistemin D’Ont, pra me koeficientin e të gjitha listave zgjedhore rritur për 35 për qind.
Në zgjedhjet e Serbisë të mbajtura më 3 prill morën pjesë tetë lista të minoriteteve dhe të dhënat preliminare tregojnë se hungarezët dhe boshnjakët do të kenë përfaqësuesit e tyre në parlamentin e ardhshëm.
Nexhat Beluli shton se marrëveshja ndërmjet shqiptarëve ka munguar për shkak se liderët e partive nuk kanë arritur të merren vesh për renditjen në listën e përbashkët dhe pozitën që u siguron atyre një mandat të sigurt prej deputeti.
Ai thekson se liderët politikë shqiptarë humbën mundësinë për të përsëritur rezultatin zgjedhor të arritur në vitin 2020, kur fituan tre mandate parlamentare, gjë që do t’u jepte atyre potencial të madh koalicioni dhe rëndësi politike që mund ta përdornin në të mirë të votuesve të tyre.
“Në të njëjtën kohë, nuk dua të them se ata do t’i kërkonin poste ministrore në qeveri apo sekretarë shtetërorë, por të ndikojnë në procesin e integrimit të shqiptarëve në institucionet vendore dhe përfaqësimin e tyre në Drejtësi, Polici, Dogana dhe institucione të tjera shtetërore. dhe trupat”, thotë Beluli.
Kandidatët pa përgjigje
Shaip Kamberi nga “Koalicioni i Shqiptarëve të Bashkuar”, dhe Sami Salihu, i dyti në listën “Alternativa Demokratike Shqiptare”, nuk i janë përgjigjur kërkesës së REL-it për deklaratë lidhur me rezultatin e dobët në zgjedhjet parlamentare.
Në një postim në Facebook më 5 prill, Kamberi kërkoi përsëritjen e zgjedhjeve parlamentare në Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc. Autoritetet në Serbi nuk i janë përgjigjur kësaj kërkese. Ai, po ashtu, ka thënë se këto zgjedhje u karakterizuan me dalje të ulët të shqiptarëve, për shkak të, siç tha, pasivizimit të adresave të shqiptarëve.
Autoritetet serbe kanë thënë se përmes kontrollit në terren kanë konstatuar se të gjithë ata që janë fshirë, nuk kanë vendbanim në territorin e Serbisë, gjë që është kusht për të votuar.
Në anën tjetër, Shqiprim Arifi në llogarinë e tij në Twitter, më 6 prill ka shkruar se mungesa e strategjive kombëtare të Kosovës dhe Shqipërisë, si dhe mosinteresimi i tyre për Luginën e Preshevës, janë fajtorët kryesorë për rezultatet.
Çka kontribuoi në këtë rezultat?
Për faktin se liderët e partive shqiptare nuk arritën marrëveshje për zgjedhjet e fundit, Kujtim Sadriu, drejtor i Qendrës joqeveritare për Monitorim dhe Hulumtim në Preshevë, tha se ata janë dënuar me meritë nga votuesit e tyre.
Sadriu thekson se përveç daljes jashtëzakonisht të ulët të votuesve në zgjedhje të “demotivuara nga përçarjet”, në dështimin e zgjedhjeve ka kontribuar edhe shteti dhe vetë kandidatët.
“Së pari, pjesëmarrja e ulët e votuesve është pasojë e ndarjes dhe daljes në votime në dy kolona. Problemi i dytë është se shumë qytetarë të Preshevës kanë adresa pasive, prandaj nuk kanë letërnjoftime, pa të cilat nuk mund të votojnë, dhe problemi i tretë është lodhja e qytetarëve nga premtimet e rrejshme dhe patriotizmi i rrejshëm”, thotë Sadriu.
Bashkëbiseduesi i Radios Evropa e Lirë beson se shqiptarët nuk kanë humbur pothuajse asgjë sepse, siç thotë ai, “edhe ata deri më tani nuk kanë bërë asgjë” për t’i zgjidhur problemet e tyre thelbësore.
“Para së gjithash, e kam fjalën për njohjen e diplomave nga Kosova, sepse ajo çështje gjoja është zgjidhur me Marrëveshjen e Brukselit, por Qeveria e Serbisë nuk e zbaton. Përfaqësuesit tanë në Kuvendin e Serbisë asnjëherë nuk e kanë ngritur atë çështje”, thotë Sadriu dhe shton se këtë nuk e kanë bërë as deputetët shqiptarë në mbledhjen e kaluar.
“Shaip Kamberi nuk e ka ngritur çështjen e pasivizimit të adresave në Kuvendin e Serbisë, por në vend të së tashmes dhe së ardhmes është marrë me të kaluarën dhe ngritjen e tensioneve në nivel kombëtar. Qytetarët e shohin se këtu nuk po ndryshon asgjë dhe se politikanët vetëm po u premtojnë, po u premtojnë e nuk po përmbushin asgjë, prandaj edhe të dielën kanë qëndruar në shtëpi”, thotë Sadriu.
Edhe kryetari i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve, Ragmi Mustafi, thotë se kombinimi i disa faktorëve çoi në një pjesëmarrje të ulët, që automatikisht nënkupton një numër më të vogël votash dhe në fund të fundit një numër më të vogël të deputetëve në Kuvendin e Serbisë.
Ai thotë për Radion Evropa e Lirë se është e sigurt se përçarjet në elektoratin shqiptar i kanë demoralizuar pjesërisht votuesit, por thekson se ishte e pamundur të gjendet një kompromis mes dy koncepteve krejtësisht të ndryshme për zgjidhjen e problemit të shqiptarëve nga kjo pjesë e Serbisë.
“Ishte e pamundur të pajtohej politika e këmbënguljes për të drejtat individuale dhe kolektive, të garantuara me marrëveshje ndërkombëtare, me politikën e palës tjetër, e cila, duke iu referuar faktit se këtu në 20-30 vjetët e fundit nuk është bërë asgjë për t’i përmirësuar standardet e njerëzve dhe cilësinë e jetës, një qasje shumë më pragmatike ndaj bashkëpunimit të mundshëm me autoritetet në Beograd”, shpjegon Mustafi për dallimet në pikëpamjet ndërmjet Shaip Kamberit dhe Shqiprim Arifit.
Në zgjedhjet parlamentare në Serbi të mbajtura më 21 qershor 2020, partitë kryesore shqiptare nga Bujanoci dhe Presheva u shfaqën në listën e përbashkët dhe fituan rreth 26.500 vota, ose tre ulëse në Kuvendin e Serbisë.
Frymëzuesi i idesë së pjesëmarrjes së përbashkët në zgjedhjet parlamentare ishte kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, kurse realizues ministri i atëhershëm për Evropën dhe Punët të Jashtme të Shqipërisë, Gent Cakaj.
